Afgelopen voorjaar is Mark Kuiper van het Agrarisch Collectief Noord-Holland Zuid geïnterviewd door stagiair Ruben Zandstra over de invloed van kruidenrijk grasland en het optimale beheer voor weidevogels.
Mark Kuiper richt zich in zijn werk bij het Agrarisch Collectief Noord-Holland op weidevogelbeheer in het Amstelland. Dit doet hij sinds de oprichting van het collectief, zeven jaar geleden. Maar zijn interesse voor weidevogels gaat al veel verder terug: het tellen van weidevogels doet hij al ruim vijftig jaar. Voor zijn huidige functie werkte hij 25 jaar voor de Agrarische Natuurvereniging De Amstel.
“Algemeen gezien kun je wel zeggen dat er een achteruitgang is in het aantal weidevogels, maar dit zegt niet zoveel.” De achteruitgang in het aantal weidevogels verschilt namelijk sterk per gebied. De Bovenkerkerpolder is een mooi voorbeeld van een gebied waar het aantal weidevogels juist is toegenomen. Dit komt doordat het beheer bij boeren in dat gebied is verbeterd. Te frequent maaien van grasland is een belangrijke factor voor de achteruitgang van de weidevogelstand. Toch ligt de achteruitgang niet alleen aan het beheer van boeren, stelt Mark Kuiper. De hoeveelheid weidevogels in een gebied wordt ook veroorzaakt door het bodemtype. Zo zijn zandgronden meestal te droog voor weidevogels. Grutto’s bijvoorbeeld komen alleen maar voor op natte klei of veen.
De diversiteit aan gras-, kruiden- en klaversoorten is heel belangrijk voor weidevogels. “Het type productief kruidenrijk grasland, dat door veel boeren wordt gebruikt, wordt intensief beheerd en bevat veel eiwit voor koeien. Het levert een goede melkproductie en doet in voeding niet onder voor Engels raaigras. Met name op zandgronden werkt dit type kruidenrijke grasland heel goed. Het heeft alleen geen waarde voor weidevogels, omdat het te intensief wordt gemaaid”, aldus Mark Kuiper. “Voor meer weidevogels is een matig intensief gebruik nodig door boeren, inclusief matige bemesting. Daarbovenop heeft kruidenrijk grasland zeker een grote meerwaarde.”
Op de vraag hoe we dit zouden kunnen aanpakken, antwoordt Mark Kuiper: “Het is van belang om op polderniveau te kijken hoe de weidevogels behouden kunnen worden en hoe dit samen kan gaan met gezonde agrarische bedrijven. Een voorbeeld van een succesvol project is ‘De Ronde Hoep’. In het midden van dit gebied is een reservaat voor weidevogels gekomen, ter grootte van 150 hectare. Dit is ongeveer 16% van dit hele gebied. Daaromheen ligt agrarisch natuurgebied, wat ook ongeveer ter grootte is van 150 hectare. Het model bij dit gebied zegt dat 25-30% van het grondoppervlak per polder moet worden ingericht als weidevogelgebied. Dit gebied is dus primair voor de weidevogels ingericht: wat het aan productie oplevert is mooi meegenomen, maar dat is niet het doel. Deze weidevogelreservaten kun je mooi in gebruik geven bij de boeren. De zware pakketten van het Anlb werken evengoed.”
Verder geeft Mark Kuiper de algemene tip aan boeren om een deel van hun land extensief te gebruiken voor weidevogels. “Maar dit is iets dat één boer niet alleen kan doen. Dit moet per polder gedaan worden, omdat het oppervlak voor aaneengesloten kuikenland wel tientallen hectares groot moet zijn. Weidevogels hebben namelijk een grote gemeenschap nodig om te nestelen.”
Ook zegt hij: “Het is belangrijk om op percelen waar grutto- of tureluurkuikens lopen niet te maaien zolang ze daar voedsel vinden, vaak tot in juni. De datum is niet relevant, wel de observatie of er vogels zijn. Dat veronderstelt dat de vegetatie geschikt is, bemeste grond met Engels raaigras zal niet geschikt zijn. Dat betekent dat uitgesteld maaien op plekken waar grutto’s en/of tureluurs broeden zinvol is in combinatie met maatregelen om de grasgroei af te remmen en te diversifiëren door te zorgen voor vochtige grond die in het najaar niet bemest is met kunstmest of drijfmest, eventueel wel met ruige stalmest, maar ook dat alleen als de grond schraal genoeg is.”
Daarnaast blijkt gefaseerd maaien zeer effectief voor insecten. “Bijvoorbeeld door bij de eerste sneden randen of stroken niet te maaien en bij de tweede snede andere stroken te laten staan. Voor weidevogels ligt het complex, want goed kuikenland wordt pas gemaaid nadat de kuikens vliegvlug zijn – op zijn vroegst 15 juni. Daarna is gefaseerd maaien voor de vogels niet meer nodig, maar nog altijd zeer effectief voor insecten.”
Het meest weidevogelvriendelijke kruidenmengsel is volgens Mark Kuiper voor ieder grasland anders. “Het juiste kruidenmengsel voor weidevogels moet je echt per bodemsoort en vochtgehalte bepalen. Als je rijk land hebt, waar je bijvoorbeeld jarenlang Engels raaigras hebt gekweekt kun je niet direct kruiden inzaaien, want mijn ervaring leert dat er dan geen bloemen in je grasland komen. Dan moet de grond eerst schraler gemaakt worden. De uitgangssituatie is eigenlijk een grasland waarin gevarieerd gras aanwezig is, zonder dominantie. Vervolgens kies je soorten kruiden die in die streek van oorsprong voorkomen of voorkwamen. Dat is goed voor de weidevogels.”
