Van smalle weegbree, een soort die voorkomt in alle kruidenrijke mengsels, was al bekend dat het smakelijk is voor koeien en de bodem droogteresistenter maakt. Maar er is meer hoopvol nieuws: het plantje blijkt een potentieel wapen te zijn in de stikstofcrisis.
Binnen de melkveehouderij komt er steeds meer aandacht voor het verminderen van de stikstofuitstoot. Daarom wordt er op allerlei vlakken onderzoek gedaan naar andere landbouwmethoden, bemestingsstrategieën en planten. Een daarvan is de smalle weegbree. Dit is een vaste plant die op zowel voedselrijke als voedselarme plekken kan groeien en het ook goed doet tussen de stoeptegels. Daarnaast is smalle weegbree een waardplant voor allerlei vlindersoorten waaronder de veldparelmoervlinder (ernstig bedreigd in Nederland) en de weegbreebeer. Ook wordt deze plant door koeien gegeten en is het droogteresistenter dan Engels raaigras. Daarom zit de smalle weegbree in veel van de beschikbare kruidenrijke mengsels. In Nieuw Zeeland is er al vaker onderzoek gedaan naar de effecten van de smalle weegbree op stikstof, maar ook in Nederland wordt er onderzoek gedaan.
Jeroen Pijlman is op 31 januari gepromoveerd bij de Universiteit Leiden op zijn onderzoek naar hoe stikstofverliezen op veengrond verminderd kunnen worden. Veengrond bevat door de zuurstofarme omgeving veel onverteerde plantenresten, waardoor de grond veel koolstof en stikstof bevat. Voor landbouwgebruik wordt veengrond vaak ontwaterd, met als gevolg dat er meer zuurstof in het veen komt waardoor koolstof en stikstof vrijkomen. Deze vrijgekomen stikstof kan worden opgenomen door planten, maar verdwijnt ook in het water en de lucht. Daarom is er in het Groene Hart, waar hij onderzoek deed, onder andere uitstoot van ammoniak, nitraat en lachgas, maar met name stikstofoxiden en stikstofgas. Een van de publicaties waar hij op gepromoveerd is beschrijft hoe weegbree ingezet zou kunnen worden om de hoeveelheid uitstoot te beperken.
Smalle weegbree bevat stoffen die BNI capaciteit hebben. BNI staat voor Biologische Nitrificatie Inhibitie, wat betekent dat deze stoffen nitrificatie in de grond zouden kunnen tegengaan. Daarom vinden wetenschappers smalle weegbree interessant. Jeroen Pijlman heeft om het effect hiervan te onderzoeken twee experimenten gedaan. Hij heeft gewerkt met mesocosms en met planten buiten in het veld. Een mesocosm is een stap tussen het lab, waar alles vaststaat en gereguleerd is, en de buitenwereld in. In deze context werden temperatuur, belichting en water constant gehouden, wat niet mogelijk is in het veld. Uit zijn experimenten volgde dat de lachgasuitstoot bijna 40% lager was in percelen met weegbree, ongeacht hoeveel weegbree er precies aanwezig was. In zijn onderzoek heeft hij percelen met 0, 33, 66 en 100% weegbree onderzocht. Ook werd er minder stikstof omgezet in het mesocosm experiment. Er is een redelijke kans dat er daarnaast nog meer effecten zijn van weegbree op veengrond, maar om dat preciezer te bepalen is meer onderzoek nodig.
Naast deze publicatie van Jeroen Pijlman zijn er ook allerlei andere artikelen over smalle weegbree te vinden. Zo blijkt uit ander onderzoek van het Louis Bolk instituut dat smalle weegbree evenveel tot een vergelijkbare tot hogere drogestofopbrengst kan bieden vergeleken met Engels raaigras. Echter zagen ze daar wel dat smalle weegbree snel verdrongen wordt door andere soorten, dus voor een mix met alleen Engels raaigras moet gezocht worden naar persistentere rassen. Uit weer ander onderzoek van het Louis Bolk instituut en Wageningen Lifestock Research volgt dat koeien zonder problemen een flink aandeel weegbree in hun dieet kunnen hebben. Bij gemiddeld 28 procent weegbree waren er geen verschillen op gebied van voeropname, melkproductie en samenstelling van melk, vergeleken met Engels raaigras. Bij een hoog aandeel weegbree van ongeveer 56 procent nam de voeropname met ongeveer een kilo droge stof per dag af, waardoor ze minder stikstof opnemen en minder methaan uitstoten. Echter omdat de melkproductie ook met ongeveer een liter achteruit gaat, is er niet heel veel winst op uitstoot per liter melk.
Weer ander onderzoek combineerde de impact van weegbree op de koe met de invloed van de weegbree op het land. Hieruit bleek dat de lachgasuitstoot negatief gecorreleerd is aan de hoeveelheid weegbree in een perceel. Hoe meer weegbree, hoe minder lachgas er uitgestoten wordt. Ook neemt de stikstofconcentratie in de urine af als de hoeveelheid weegbree in het dieet omhoog gaat. Dat heeft dan weer impact op de ammonium- en nitraatconcentraties in de grond. Meer stikstofverbindingen in de urine zorgt voor hogere concentraties van deze stoffen in de grond.
De impact van smalle weegbree op nitraatuitspoeling is in Nieuw Zeeland onderzocht. Percelen die 20-30% smalle weegbree bevatten naast Engels raaigras en witte klaver bevatten, zijn vergeleken met percelen met alleen Engels raaigras en witte klaver. Urine van koeien die Engels raaigras en witte klaver te eten kregen is op deze percelen aangebracht. Hieruit bleek dat de nitraatuitspoeling tot wel 82% lager was op percelen met smalle weegbree.
Samengevat kan smalle weegbree dus helpen lachgasuitstoot tegen te gaan, verlaagt het de nitraatuitspoeling, maakt het voor de melkproductie van de koe niet uit en zorgt het voor minder stikstof in de urine. Hoewel de concentratie weegbree in kruidenrijke mengsels (5 – 10%) een stuk lager is dan de concentraties die in deze onderzoeken zijn gebruikt (20 – 33%), bieden deze uitkomsten goede hoop voor de rol van kruidenrijk grasland in de stikstofcrisis. Vervolgonderzoek moet uitwijzen wat de impact is van lagere concentraties weegbree.
Lees ook het artikel in Trouw van vorige week over het onderzoek van Pijlman.
Foto: Kruidenkast.com
